مهارت‌های زندگی توانایی‌هایی هستند که با تمرین مداوم پرورش می‌یابند و شخص را برای روبه‌رو شدن با مسائل روزانه زندگی، افزایش توانایی‌های روانی، اجتماعی و بهداشتی آماده می‌کنند.

سازمان جهانی بهداشت مهارتهای زندگی را چنین تعریف نموده است: توانایی انجام رفتار سازگارانه طوری که فرد بتواند با چالشها و ضروریات زندگی روزمره خود کنار بیاید.

تعریف مهارتهای زندگی

بطور کلی مهارتهای زندگی عبارتند از توانایی‌هایی که منجر به ارتقای بهداشت روانی افراد جامعه، غنای روابط انسانی، افزایش سلامت و رفتارهای سالم در سطح جامعه می‌گردند. مهارتهای زندگی هم به صورت یک راهکار ارتقای سلامت روانی و هم به صورت ابزاری در پیشگیری از آسیب‌های روانی–اجتماعی مبتلا به جامعه نظیر اعتیاد، خشونت‌های خانگی و اجتماعی، آزار کودکان، خودکشی، ایدز و موارد مشابه قابل استفاده است.

مهارت‎های زندگی به افراد کمک می‌کنند تا در زندگی روزمره و در مواجهه با چالش ها مثبت عمل کرده، هم خودشان و هم جامعه را از آسیب‌های روانی–اجتماعی حفظ کرده و سطح بهداشت روانی خویش و جامعه را ارتقاء بخشند.

در تعریف دیگر می‌توان مهارت‌های زندگی را مجموعه‌ای از مهارت‌ها و شایستگی‌های فردی و گروهی دانست که افراد برای زیستن در هزاره جدید به آن نیازمند می‌باشند. همزمان با یادگیری تسلط و استقرار، در این مهارت‌ها فرد علاوه بر رسیدن به آرامش و تعادل در زندگی فردی و اجتماعی به ایفای نقش در زندگی خود می‌پردازد.

مهارت های اصلی در زندگی

• توانایی تصمیم‌گیری
• توانایی حل مسئله
• توانایی تفکر خلاق
• توانایی تفکر نقادانه
• توانایی برقراری رابطه مؤثر با دیگران
• توانایی برقراری روابط بین فردی سازگارانه
• توانایی خودآگاهی
• توانایی همدلی با دیگران
• توانایی رویارویی با هیجان‌ها
• توانایی رویارویی با استرس‌ها

 مهارت های زندگی فرعی

علاوه بر مهارت های اصلی در زندگی که در بالا به آن ها اشاره شد، برخی دیگر از مهارت‌ها به شما کمک می‌کنند تا زندگی بهتری داشته باشید. این مهارت‌ها عبارتند از:

1.مهارت تاب آوری

 مهارت تاب آوری به این معنی است که فرد بتواند در برابر استرس های محیطی از خود مقاومت نشان دهد. داشتن این مهارت به این معنی نیست که مشکلات و استرس ها با یک حرکت از بین بروند بلکه یعنی فرد بتواند این استرس را تحمل کند و در برابر آن تاب بیاورد تا در نهایت بتواند قدرت مقابله و حل مشکلات را پیدا کند.

2.  مهارت نوشتن

یادگیری مهارت نوشتن به افراد کمک می کند تا بتوانند ایده های خود را گسترش دهند و هم چنین در مواقعی که امکان ارتباط رو در رو وجود ندارد، ارتباطات خود را با دیگران حفظ کنند. مهارت نوشتن یکی از مهم ترین راه های تاثیر گذاری بر دیگران است و به گسترش روابط اجتماعی کمک می کند.

3.  مهارت مذاکره

امروزه افرادی که مهارت مذاکره نداشته باشند، نمی توانند هیچ پیشرفتی کنند و حق خود را از دیگران بگیرند.

 همه افراد در تلاش هستند تا منافع خود را در تمام ابعاد زندگی در نظر بگیرند و اگر در این میان فردی مهارت مذاکره را بلد نباشد، تمام حق و حقوق خود را از دست می دهد و باید بیش تر از آن چیزی که دریافت می کند، انرژی و سرمایه از خود بدهد.

4.  مهارت تمرکز

محرک های بسیار زیادی در محیط وجود دارند که می توانند تمرکز انسان را بر هم بزنند و این گونه فرد نمی تواند کارهای خود را به درستی و تمام و کمال انجام دهد. مهارت تمرکز یک مهارت بسیار ضروری است که به افراد کمک می کند تا بتوانند از محرک های دیگر چشم پوشی کنند و به انجام کار خود به بهترین نحو بپردازند. مهارت تمرکز به وسیله تمرین و تکرار کسب می شود.

5.  مهارت سخنرانی

سخنرانی کردن در مرحله ای از زندگی برای همه افراد پیش می آید و می تواند نظر دیگران را جلب کرده و جایگاه اجتماعی یک فرد را به طور کلی تغییر دهد. اما بسیاری از افراد از سخنرانی کردن می ترسند و به دلیل عدم مهارت در سخنرانی بسیاری از موقعیت های اجتماعی خود را از دست می دهند. مهارت سخنرانی یک مهارت اکتسابی است و با تمرین و رعایت نکات لازم می توانید به آن برسید.

6.  مدیریت مالی

مسائل مالی نقش بسیار مهم و کلیدی در زندگی انسان دارد و در صورت عدم مدیریت فرد با مشکلات اساسی در زندگی مواجه خواهد شد. در این صورت فرد دائما کار می کند اما هزینه های زیاد و غیر ضروری تمام بودجه را به خود اختصاص می دهند. ناهمخوانی بودجه و هزینه ها استرس و اضطراب بسیار زیادی را به همراه خواهد داشت. این مهارتی است که همه افراد باید آن را بیاموزند و در طول زندگی آن را تقویت کنند.

 7.  ابراز عشق

ابراز عشق در تمام مراحل زندگی ضروری است؛ چه عشق به پدر و مادر و چه عشق به همسر و فرزندان. همه انسان ها به دوست داشتن و دوست داشته شدن نیاز دارند و برای این که فرد بتواند مورد محبت و عشق دیگران قرار بگیرد، باید خود نیز متقابلا به افراد مهم زندگی اش ابراز عشق کند.

8.  انتقاد پذیری

هیچ فردی کامل نیست و هر کسی می تواند در دوره ای از زندگی خود نقایصی داشته باشد. این مساله کاملا طبیعی است اما مهم این است که فرد بتواند انتقادات و نظرات دیگران را بشنود و آن ها را بپذیرد و از این طریق نسبت به نقایص خود آگاه شود. عدم انتقاد پذیری مانع از رشد و پیشرفت انسان می شود.

آسیب های ناشی از عدم آموزش مهارت های زندگی

در دنیای امروز شاهد این هستیم که افراد درگیر مشکلات متعدد می شوند و روز به روز بیش تر از قبل عصبی شده و رفتار های پرخاشگرانه از خود نشان می دهند.

در نتیجه:

1. ناتوانی در حل این مسائل و مشکلات باعث می شود که فرد فشار روانی بیش تری را احساس کند.
2. مشکلات نیز در اثر برخورد های اشتباه جدی تر بشوند.

 افرادی که مهارت های زندگی را به خوبی یاد نگرفته اند، در هنگام مواجه شدن با پستی و بلندی های زندگی رفتار های مخرب و را در پیش می گیرند. برای مثال اعتیاد به مواد مخدر یکی از مهم ترین و مخرب ترین پیامدهای ناتوانی در برابر حل مشکلات است. فرد زمانی که نمی تواند مسائل پیش آمده در زندگی خود را برطرف کند، به راهکار های آنی همچون مصرف سیگار، الکل یا مواد مخدر روی می آورد. اعتیاد نیز به خودی خود پیامدها و آسیب های بسیار زیاد و جبران ناپذیری دارد؛

 پس می توان نتیجه گرفت که یادگیری مهارت های زندگی یک امر واجب و ضروری در زندگی همه افراد است.