مهارتهای زندگی در جامعه امروز
امروزه با پیشرفت زندگی روزمره و ورود تکنولوژی ها و فناوری های جدید، زندگی ما در حال تغییر و تحول است و این تغییرات سریع مشکلاتی را در زندگی ما به وجود آورده است که برای حل این مشکلات و تطبیق پیدا کردن با زندگی جدید نیاز به کسب مهارت های جدید بیشتر احساس می شود .
مهارتهای زندگی یا Life Skill اصطلاح آشنایی است که این روزها مدام با آن مواجه می‌شویم. افراد و سازمان‌های بسیاری هم در زمینه آموزش مهارتهای زندگی فعالیت می‌کنند. اما منظور از مهارتهای زندگی چیست؟
در نگاه اول به نظر می‌رسد که تعریف مهارتهای زندگی دشوار نیست: مهارتهایی که به زندگی بهتر کمک کنند.
تعریف مهارت های زندگی
طبق تعریف سازمان بهداشت روانی، مهارت های زندگی مهارتهایی هستند که برای افزایش توانایی‌های روانی اجتماعی افراد آموزش داده می‌شوند و فرد را قادر می‌سازند که به طور موثر با مقتضیات و کشمکش‌های زندگی رو به رو شود.
اهمیت یادگیری مهارت های زندگی
در واقع بسیاری از شکست‌ها، ناکامی‌ها و مشکلاتی که افراد در زندگی خود تجربه می‌کنند به خاطر وجود نقص‌هایی است که در این زمینه دارند. مهارت های زندگی ویژگی‌هایی نیستند که به طور ذاتی در افراد وجود داشته باشند بلکه نیازمند آموزش و تمرین بسیار در موقعیت‌های مختلف هستند.
تحقیقات نیز ثابت کرده اند که آموزش مهارت های زندگی به افراد تا حد بسیار زیادی از ابتلای آن ها به بیماری های روانی و مشکلات اجتماعی جلوگیری می کند . مهارت های زندگی توانایی های عملی بوده که برای موفقیت و احساس شادمانی در زندگی روزمره مورد نیاز افراد هستند . اهداف آموزشی این مهارت ها از نیازهای زندگی روزمره گرفته می شود و بزرگسالان برای بهتر کردن زندگی فردی ، اجتماعی ، شغلی و … خود باید از این آموزش ها بهره ببرند .
مهارت های زندگی اصلی
آن هایی هستند که هر فرد باید برای داشتن زندگی بهتر آن ها را آموزش ببیند و در طول زندگی خود به کار گیرد. مهارت های زندگی اصلی به شرح زیر هستند:
1. خودآگاهی از اولین مهارت های زندگی
خودآگاهی به این معنی است که بتوانید به شناخت دقیق و درستی از خود دست پیدا کنید. خود آگاهی یعنی فهم صحیحی از نگرش‌ها، آرا، عقاید، اندیشه‌ها، هیجان‌ها، توانایی‌ها، مهارت‌ها و کاستی‌هایتان داشته باشید. اگر شناخت درستی از خودتان نداشته باشید در انتخاب‌های مهم و سرنوشت ساز زندگی با مشکلات زیادی رو به رو خواهید شد.
برای تقویت مهارت خود آگاهی، باید فرصتی فراهم کنید تا دربارۀ خود بیاندیشید و از خود سوال کنید که “من کیستم؟” در واقع باید نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی نمایید. برای به دست آوردن این شناخت می‌توانید دربارۀ خصوصیات خود با افراد نزدیک تان گفت و گو کرده و نظر آن‌ها را نیز جویا شوید.
2. حل مسئله و تصمیم گیری
حل مساله یکی از مهم ترین مهارت های زندگی بوده و فرایندی است که فرد سعی می‌کند راه حل‌های موثر و سازگارانه‌ای برای مسائل زندگی روزمره خود پیدا کند. اگر حل مسئله به صورت درستی صورت بگیرد منابع روانی مثبت (مانند رضایت از زندگی و عزت نفس) را افزایش داده و منابع روانی منفی (مانند علائم بیماری‌های روانی و مشکلات سلامت روان) را کاهش می‌دهد.
افراد در زمان مواجهه با مسائل معمولا به دو شیوه هیجان مدار و مساله مدار برخورد می‌کنند:
- در رویکرد هیجان مدار افراد بیشتر تمرکز بر هیجانات دارند، پس فرد برای کاهش احساسات منفی خود در مواجهه با مشکلات، به رفتارهای مخربی نظیر سیگار کشیدن یا مشروب خوردن روی می‌آورد.
- اما اگر رویکرد مساله مدار داشته باشید، در وهلۀ اول می‌پذیرید که مشکل‌تان قابل حل است. در ادامه تمام راه حل‌های ممکن را مورد بررسی قرار می‌دهید و با توجه به پیامدها، بهترین گزینه را برای حل مشکل خود انتخاب می‌کنید.
3. همدلی یا هوش هیجانی
همدلی به معنی توانایی شناخت، درک و پذیرش احساسات و نیازهای دیگران است.
افراد باهوش هیجانی مناسب و درک بهتری از دیگران دارند و این مساله باعث میشود آنان دوستان بیشتر و بهتری داشته و رفتارهای تخریب گری نظیر خشونت و پرخاشگری کمتری در رفتار با دیگران از خود نشان دهند. مهارت همدلی یکی از مهم ترین مهارت های زندگی است.
4. مهارت نه گفتن و جرات ورزی
همۀ افراد باید این توانایی را داشته باشند که هنگام شنیدن درخواستی متضاد با توانایی‌ها و خواسته‌های خود، آن را رد کنند؛ در واقع مهارت نه گفتن داشته باشند. اما این اتفاق برای همه آسان نیست. فقدان این مهارت باعث بروز رفتارهای منفعل پرخاشگر در فرد میشود.
رفتار منفعلانه وقتی صورت می‌گیرد که افراد در ظاهر مهربان و فروتن هستند و درخواست همه را پذیرفته و تایید می‌کنند؛ اما همۀ این بله گفتن‌ها ناشی از این است که نمی‌توانند جراتمندانه رفتار کنند و نه بگویند. افراد منفعل دائما از درون احساس ناراحتی و عصبانیت می‌کنند.
رفتار پرخاشگرانه زمانی روی می‌دهد که افراد جراتمندی را با پرخاشگری اشتباه می‌گیرند. آن‌ها با روش‌هایی مثل ناسزا گفتن و دعوا برای احقاق حقوق خود تلاش می‌کنند.
اما مهارت جرات ورزی در افرادی دیده میشود که می‌توانند برای گرفتن حق خود اقدام کنند بدون اینکه حقوق دیگران را نادیده بگیرند. این افراد اگر با نظر دیگران مخالف باشند حرف شان را به شیوۀ مودبانه و مناسبی بیان می‌کنند. نه گفتن و جرات مندی از ضروری ترین مهارت های زندگی است.
5. تفکر خلاق از مهارت های کاربردی در زندگی
تفکر خلاق به این معنی است که فرد می‌تواند وقایع را به نوع دیگری ببیند. در حقیقت این مهارت منجر به این میشود که فرد تنها به یک حالت، تعبیر یا تفسیر از یک رویداد اکتفا نکند.
عواملی مثل آزادی در ابراز عقیده، اعتماد به دانش و مهارتهای شخصی و رو به رو شدن با موقعیت‌های چالش برانگیز در ایجاد تفکر خلاق موثر هستند.
6. تفکر انتقادی
تفکر انتقادی به افراد این قابلیت را می‌دهد که درباره ی شیوۀ تفکر خود فکر کنند و آن را مورد تحلیل و بازیابی قرار دهند. به کمک تفکر انتقادی اندیشۀ فرد به صورت پخته و رشد یافته‌ای شکل گرفته و بهداشت روانی او کمتر تحت تاثیر آسیب‌های جدی قرار می‌گیرد.
آموزش‌های سال‌های ابتدایی در ایجاد تفکر نقادانه تاثیر بسزایی دارد. هدایت کودکان به نحوی که بتوانند مسائل را به چالش بکشند و ایجاد سوال در ذهن آن‌ها به پرورش این مهارت کمک زیادی خواهد کرد.
7. مهارت مقابله با استرس
مهارت مقابله با استرس به افراد کمک می‌کند تا بتوانند تغییرات و دگرگونی‌های زندگی را به بهترین شیوه مدیریت کنند. از نظر علمی راهبردهای مقابله با استرس فعالیت‌های درونی، روانی و رفتاری هستند که فرد برای از بین بردن استرس یا به حداقل رساندن و کنار آمدن با آن استفاده می‌کند. افراد مقاوم در برابر استرس ویژگی‌های خاصی نظیر متعهد و مسئول بودن، مبارزه طلبی، چالش جو بودن و توانمندی در زمینۀ ابراز وجود دارند که در مقابله با استرس به آن‌ها کمک زیادی می‌کند.
8. مهارت کنترل خشم
خشم یکی از قدرتمند ترین هیجاناتی است که بیشتر افراد در کنترل آن با مشکل مواجه می‌شوند. کنترل خشم لزوما به معنی ابراز کمتر خشم نیست بلکه به معنی فراگیری شیوه‌ای از ابراز کردن است که برای شما و کسانی که پیرامون‌تان هستند مناسب و مفید می‌باشد.
در زمینه کنترل خشم تکنیک‌های زیادی نظیر تغییر اندیشۀ خشم آلود، ریلکسیشن، حل مساله، ورزش و… وجود دارد. اگر خشم در شما به طور کنترل ناپذیری رخ می‌دهد، برای بهبود و درمان خشم خود حتما یک مشاوره روانشناسی دریافت نمایید.
9. ارتباط موثر و مهارت های بین فردی
افرادی که در مهارتهای ارتباطی توانایی کافی کسب کرده‌اند، به راحتی و با گشاده رویی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند، پیام های خود را به وضوح منتقل کرده و دیگران پس از برخورد با آن‌ها احساس مثبتی دارند. مهارتهای ارتباطی شامل دو بخش مهارتهای ارتباطی پایه و مهارتهای پیشرفته است. در مهارت ارتباطی پایه تاکید بر گوش دادن کامل و بیان موثر می‌باشد. اما در مهارت ارتباطی پیشرفته، زبان بدن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. این دو همان مهارت ارتباط کلامی و مهارت ارتباط غیر کلامی را در واقع شامل می‌شوند.
10. اعتماد به نفس از مهارت های لازم در زندگی
اعتماد به نفس عبارت است از آنچه دربارۀ خود می‌اندیشید و احساسی که دربارۀ خود دارید. این احساس به شما کمک می‌کند که از خود تصویری واقعی و مثبت بسازید.
عواملی مثل انتخاب درست هدف، تشویق شدن از جانب دیگران و همانند سازی کردن با الگوهایی که از اعتماد به نفس کافی برخوردارند در افزایش اعتماد به نفس افراد تاثیر بسزایی دارد.
11. مهارت انعطاف پذیری
این مهارت بدین معنی است که فرد بتواند در هنگام مواجه با شرایطی که ایده آلش نیست، خود را با آن شرایط تطبیق دهد.
مهارت انعطاف پذیری به افراد کمک می کند تا در هنگام بروز مشکلات و شرایط جدید، آسیب زیادی نبینند و بتوانند با آن وضعیت سازگار شوند.
مهارت های زندگی برای کودکان
سلامت روان فرد و جامعه را مهارت های زندگی تامین کرده و آن‌ها را به سوی زندگی بهتر سوق می‌دهد. این مهارت‌ها باید از سنین ابتدایی به کودک آموزش داده شود تا در وجود افراد نهادینه شود. اما متاسفانه به دلیل ناآگاهی والدین و حتی معلمان، این مهارت‌ها به کودکان آموزش داده نمی‌شود و با ورود به دوره بزرگسالی کسب این مهارت‌ها کمی سخت خواهد شد. به همین دلیل ضروری است که والدین با کمک یک روانشناس در جهت نهادینه کردن مهارت های زندگی در فرزندان خود گام بردارند.
سخن آخر
همانطور که گفتیم کسب مهارت های زندگی یک امر ضروری برای تمام افراد است. اما شاید یادیگری آن‌ها و استفاده از آن در زندگی برای تمام افراد کار راحتی نباشد. برای آگاهی بیشتر در زمینه مهارت های زندگی و کاربرد آن‌ها در زندگی روزمره مراجعه به یک روانشناس کمک شایانی به شما خواهد کرد. همچنین شرکت در همایش‌ها و کارگاه‌های مهارت های زندگی نیز می‌توانند راهی برای افزایش توانایی‌هایتان باشند.
برای مطالعه بیشتر
دیدگاهتان را بنویسید